به موجب ماده 75 قانون مدني واقف مي تواند توليت يعني اداره کردن امور موقوفه را مادام الحيوة يا در مدت معيني براي خود قرار دهد و نيز مي تواند متولي ديگري معين کند
پس متولي موقوفه که مي توان از او به عنوان مدير موقوفه ياد کرد کسي است که از سوي واقف براي اداره موقوفه پيش بيني مي شود صاحب اختيار است در اداره موقوفه و به موجب تبصره 4 ماده 7 قانون تشکيلات و اختارات سازمان اوقاف متولي موقوفه در حکم امين موقوفه مي باشد و چنانچه بر خلاف اين حکم تصميم بگيرد و آنرا عملياتي نمايد بايد پاسخگو باشد .واقف مي تواند براي مدتي يا تمام طول عمر خود متولي موقوفه باشد و يا در وقفنامه ذکر نمايد فلان شخص متولي باشدو يا ذکر کند توليت موقوفه با اولادذکور واقف و پس از او با اولاد ارشد از نسل واقف ويا … در هر صورت متولي کسي نيست غير از شخصي که واقف او را در زمان وقف تعيين مي نمايد که در صورت مذکور گفته مي شود متولي منصوص، وليکن چنانچه واقف ذکر کند توليت موقوفه با عالم محل باشد ديگر متولي منصوص به شمار نمي آيد چراکه فرد عالم براي واقف معين و مشخص نبوده است
در باب وقف عام و وقف خاص گفته شد که در هر دو صورت ميتوان متولي تعيين نمود و آنچه که به اشتباه در افراد عام شايع است تفاوت در وقف عام و وقف خاص است که تصور مي کنند هر موقوفه اي که متولي دارد وقف خاص است و هر موقوفه اي که متولي ندارد وقف عام است واين اشتباه است چرا که هم موقوفه عام و هم موقوفه خاص مي تواند متولي داشته باشد
در باب توليت بايد بيان داشت که توليت همانند ولايت است از اين جهت که هم حق است و هم تکليف ،حق شخص واجد شرايط است که متولي موقوفه باشد و در ازاي عمل خود حق توليت برداشت نمايد و از سويي تکليف است که در اداره موقوفه امين باشد و حقوق موقوفه را حفظ نمايد و در برابر واقف وظيفه اجراي نيت او را دارد .
حال سوالي که مطرح است آنست که آيا اين حق قابل تفويض مي باشد يا خير؟
در پاسخ بايد اشاره داشت که خير. بنابر ماده 83 قانون مدني متولي نمي تواند توليت را به ديگري تفويض کند مگر آنکه واقف در ضمن وقف به او اذن داده باشد ولي اگر در ضمن وقف شرط مباشرت نشده باشد متولي مي تواند وکيل بگيرد .
با توجه به ماده فوق اين مشکل قابل حل است چراکه متولي در صورت عاجز بودن از اداره موقوفه مي تواند وکالت دهد و شخص ديگري امور موقوفه را اداره نمايد .
تفاوت وقف عام و وقف خاص چيست؟
1) تفاوت در موقوف عليه : در وقف عام موقوف عليه غير محصور و متعدد است وليکن در وقف عام موقوف عليه محصور است به طوريکه ممکن است وقف بر اولاد باشد ولي در وقف عام وقف بر افراد متعددي از جامعه
2) تفاوت در اينکه متولي پيش بيني شده باشد يا خير؟اگر در وقف عام متولي تعيين نشده باشد اداره موقوفه با حاکم است و هيچ گاه موقوف عليه حق مداخله ندارد وليکن در وقف خاص چنانچه متولي تعيين نگرديده باشد موقوف عليه خود موقوفه را اداره مي نمايد .
3) تفاوت در نيت واقف : عموماً در وقف عام واقف نيتش در راه خيرات مبرات و يا عزاداري و اعمال مذهبي به صورت انتفاع عموم است وليکن در وقف خاص مقصود واقف منتفع شدن افراد خاص که محصور و محدود مي باشند و در زمان وقف افراد منتفع از وقف در ذهن واقف مشخص است و اغلب در وقف عام موقوف عليه فرزندان و نوادگان و وراث واقف مي باشند .
